De Lotus

De lotus zien we regelmatig terugkeren in Balinees houtsnijwerk. Meestal is dit in de vorm van de basis waar het figuur (of de figuren) dat is afgebeeld op staat.

Soms is die lotusbasis erg gestileerd en herkennen we deze nog maar nauwelijks terug, enkel door een aantal gestileerde randen is de lotus dan nog te herkennen.

In andere gevallen, is dat lotus zeer gedetailleerd en subliem van vorm gesneden en daardoor makkelijk herkenbaar, zoals bij de foto bovenaan dit artikel het geval is.

Betekenis

De lotus staat voor goddelijkheid en onsterfelijkheid. We zien deze met name terug in gedetailleerde vorm bij godenfiguren in het vroege art deco houtsnijwerk (rond 1930-1940 en eerder) en in een meer gestileerde vorm bij art deco beelden tussen 1940-1970.

De naam van een dubbele lotusbloem als basis, heet Padmasana. Deze zien we al terug bij eeuwenoude, heilige sculpturen uit o.a. India, maar ook bijv. in Tibet en Nepal. Verder zien we deze ook terug bij de Hindoe-Javaanse sculpturen, zoals bij het ‘Prajnaparamita’ sculptuur.

Ook is de Padmasana een zithouding, het best te vergelijken met de kleermakerszit, waarbij de voeten rusten op de knieën, maar een stuk moeilijker dus! In deze houding (ook onderdeel van een stroming binnen Yoga, namelijk Hatha Yoga), wordt ernaar gestreefd het hoogst haalbare niveau van het bewustzijn te bereiken.

In de eerder genoemde oude sculpturen, zien we soms een figuur zitten in Padmasana houding, dat kan ook zijn op een dubbele lotustroon. Dit alles staat dan symbool voor de heilige positie van het sculptuur en de figuur die er op zit.

Chakra’s

Hoewel op Bali de chakra’s niet zozeer zijn geïntegreerd in het Hindoeïsme, zijn de Chakra’s wel enorm belangrijk in waar het Balinese Hindoeïsme zijn oorsprong heeft gevonden, wat in Voor-Indië (nu het beste te duiden als India) is. Waarschijnlijk is met dit Hindoeïsme wel het belang van de Lotus als symbool opgenomen binnen het Balinese Hindoeïsme en daarom halen we de Chakra’s hier aan.

De Chakra’s staan voor de levenskracht en de verbinding tussen lichaam en geest. Door de Chakra’s in een gezonde balans te houden, zal men zowel fysiek als mentaal gelukkig en gezond zijn en kan de weg naar verlichting mogelijk bereikt worden.

De 7 hoofd chakra’s binnen het lichaam worden gesymboliseerd door lotusbloemen, elk met hun eigen vorm en betekenis. Ook binnen de Chakra’s, zien we dus hoe belangrijk de lotus is. Hieronder worden de zeven hoofd Chakra’s beknopt uitgelegd.

1. Muladhara chakra: (ook wel Wortel Chakra) Deze is gepositioneerd onder de basis van de ruggengraat. Het element Aarde hoort bij deze Chakra, evenals de kleur rood. Deze lotus Chakra heeft 4 lotusbloembladeren. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn stabiliteit, vertrouwen en begrenzing.
2. Swadhishthana Chakra: Deze is gepositioneerd in de onderbuik, onder de navel. Het element water hoort bij deze Chakra, evenals de kleur oranje. Deze lotus Chakra heeft 6 lotusbloembladeren. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn seksualiteit, het uitten van emoties, zelfverzekerheid, aantrekkingkracht en creativiteit
3. Manipura Chakra: Deze is gepositioneerd tussen de navel en de onderkant van de eerste ribben. Het element Vuur hoort bij deze Chakra, evenals de kleur geel. Deze lotus Chakra heeft 10 lotusbloembladeren. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn de balans van het ego en daarnaast is energie belangrijk.
4. Anahata Chakra: Deze is gepositioneerd bij het hart. Het element lucht hoort bij deze Chakra, evenals de kleur groen. Deze lotus Chakra heeft 12 lotusbloembladeren. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn de balans tussen het ‘ik’ en het ‘wij’, gevoel van liefde en bijbehorende aspecten.
5. Vishuddha Chakra: Deze is gepositioneerd bij de keel. Het element ruimte hoort bij deze Chakra, evenals de kleur blauw (helder). Deze lotus Chakra heeft 16 lotusbloembladeren. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn communicatie en het kunnen omgaan met de balans tussen het gevoel en het denken.
6. Ajna Chakra: Deze is gepositioneerd tussen de wenkbrauwen en wordt ook wel het ‘Derde oog Chakra’ genoemd. Er is geen element dat hoort bij deze Chakra, wel heeft het een kleur: diepblauw Deze lotus Chakra heeft 2 lotusbloembladeren rondom het derde oog van Shiva. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn zelfreflectie, het kunnen openstellen voor spiritualiteit, het kunnen omgaan met het zichtbare en onzichtbare (de eigen wereld en de spirituele wereld) en het overstijgen van angsten en (voor)oordelen.
7. Sahastrara Chakra: Deze is gepositioneerd bovenop het hoofd, bij de kruin. Er is geen element dat hoort bij deze Chakra, wel heeft het een kleur: wit/violet Deze lotus Chakra heeft een kroon en duizend lotusbladeren. Deze Chakra staat dan ook het hoogste in het contact met god/de goden. Belangrijke eigenschappen van deze Chakra zijn spiritualiteit, de weg naar verlichting en het gelukkig zijn.

Daarnaast zijn er nog tal van andere positieve eigenschappen die aan de lotus worden toegeschreven, altijd in de hoogst haalbare vorm: schoonheid, puurheid, vroomheid en bewustwording. Het staat symbool voor het leven, vruchtbaarheid en bewustwording.

Trimurti

In een stroming binnen het Indiase Hindoeïsme, zien we regelmatig afbeelding voorkomen uit het verhaal, waarbij er een lotusbloem groeit uit de navel van Vishnu. Vishnu kreeg de opdracht van Shiva om te creëren. waarop de lotusbloem groeide uit Vishnu. Op deze lotusbloem, zit de god Brahma, de schepper (ook wel de vernietiger). Samen stellen zij de heilige drie eenheid voor, genaamd Trimurti, binnen het Hindoeïsme. (zie ook ‘Trimurti’). De Trimurti is dan ook een zeer belangrijk aspect binnen het Hindoeïsme en zorgt voor een perfecte balans in de wereld. Hoewel dit een behoorlijke versimpeling is van het daadwerkelijke verhaal, illustreert het de importantie van de lotus als heilig symbool.

Schoonheid

Naast goden, zien we soms ook mooie Balinese dames zitten op een basis van een gestileerde lotusbloem. Dit zal verwijzen naar de lotus die staat voor goddelijke schoonheid, iets waar de Balinese vrouwen bekend om stonden. Bali stond niet voor niets bekend als het eiland der Goden en het eiland met de mooiste vrouwen ter wereld. Eenieder die het eiland bezocht, raakte onder de indruk van de schoonheid van de vrouwen en de spiritualiteit van dit prachtige eiland. De lotusbloem als basis is dus ook een verwijzing naar de schoonheid van de vrouw die er op zit. Zo als de lotus vaak groeit boven het water en de bloem ver uitsteekt boven de modderige poeltjes waar hij in groeit (welke onreinheid symboliseren) , zo is de schoonheid van de vrouw als de lotus, die het mindere, het onreine overstijgt.

Kortom, de lotus is niet zomaar een symbool. Het verwijst naar en versterkt de ultieme eigenschappen van de afgebeelde figuren, waaronder schoonheid, goddelijkheid en deugdelijkheid.